Δημοψήφισμα για τους μιναρέδες στην Ελβετία

του Παναγιώτη Δούμα




* Πρωτοβουλία κατά των μιναρέδων

Στην Ελβετία των 7.739.100 κατοίκων ζουν σήμερα πάνω από 300.000 μουσουλμάνοι. Εκτός από τους 160 χώρους προσευχής που χρησιμοποιούν οι μουσουλμάνοι σε βοηθητικούς χώρους ιδιωτικών οικημάτων, υπάρχουν και 3 τζαμιά με μιναρέ. Ένα βρίσκεται στην Ζυρίχη, ένα στην Γενεύη και ένα στο Βίντερτουρ.

Η αφορμή

Το 2006, κατετέθησαν στην ελβετική πολιτεία αιτήματα για την ανέγερση μιναρέδων σε υπάρχοντες χώρους προσευχής 3 ελβετικών περιφερειών, ενώ δρομολογήθηκαν τα σχέδια για την ανέγερση του Ισλαμικού Κέντρου της Βέρνης, το οποίο θα ήταν το μεγαλύτερο κέντρο για μουσουλμάνους στην Ευρώπη. Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στην ελβετική κοινωνία, αλλά και την πολιτική σκηνή της χώρας.

Η κύρια αφορμή για τις αντιδράσεις προέκυψε όταν ο «Τουρκικός Πολιτιστικός Σύλλογος» στην πόλη Βάνγκεν του Όλτεν, ο οποίος είχε καταθέσει αίτηση για άδεια ανεγέρσεως μιναρέ στο κτίριο-τζαμί του, τοποθέτησε μπροστά στο οίκημα τέσσερις ιστούς με σημαίες. Μία ελβετική, μία τουρκική, μία του καντονιού και ... μία σημαία με έναν γκρίζο λύκο. Αυτό προκάλεσε αρχικά την ανησυχία ότι ο σύλλογος αυτός είχε σχέσεις με περιθωριακές οργανώσεις της Τουρκίας και συγκεκριμένα με αυτήν των «Γκρίζων Λύκων».

Το αίτημα, ωστόσο, απερρίφθη με καθαρά πολεοδομικά κριτήρια, απόφαση για την οποία οι Τούρκοι κατέθεσαν ένσταση. Η ένσταση έγινε δεκτή και εδόθη άδεια στον Σύλλογο να αναγείρει μιναρέ ύψους έξι μέτρων στο κτίριο της έδρας του. Η κοινότητα των κατοίκων του Βάνγκεν κατέθεσε έγγραφη καταγγελία στα διοικητικά δικαστήρια του καντονιού, η οποία δεν έγινε δεκτή και εν συνεχεία προσέφυγε στο ανώτατο δικαστήριο της Ελβετίας, το οποίο επίσης δεν δέχθηκε τις αντιρρήσεις της με απόφασή του την 4η Ιουλίου του 2007. Έτσι, στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2007 τα μέλη του Δ.Σ. του Τουρκικού Συλλόγου, πανηγύρισαν τηλεοπτικά στο δελτίο ειδήσεων του ελβετικού κρατικού καναλιού, την έναρξη των εργασιών της ανεγέρσεως του μιναρέ, οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον περασμένο Ιανουάριο.

Αντίστοιχες ενέργειες έγιναν από ισλαμικές κοινότητες και σε άλλες περιοχές της Ελβετίας, οι οποίες, ωστόσο, απετράπησαν μετά από τις ενέργειες των κατοίκων. Την ίδια τύχη είχε και το «Ισλαμικό Κέντρο» της Βέρνης. Η οικοδόμησή του απερρίφθη από την πόλη της Βέρνης, επειδή στην περιοχή στην οποία οι μουσουλμάνοι ήθελαν να κτίσουν το αξίας 50 εκ. ευρώ ισλαμικό κέντρο με καταστήματα, ξενοδοχείο 4 αστέρων, μουσείο και τζαμί με μιναρέ, δεν υπήρχε επάρκεια σε θέσεις σταθμεύσεως.

Η Πρωτοβουλία

Οι όποιες κατά τόπους προσπάθειες για την απαγόρευση ανεγέρσεως μιναρέδων έδειχναν να είναι μικρού βεληνεκούς μέχρι που το ζήτημα πολιτικοποιήθηκε από το «Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα» (SVP) και αναδείχθηκε μέσα από τα ΜΜΕ. Τον Σεπτέμβριο του 2006, το συντηρητικό αυτό κόμμα ξεκίνησε μία κοινοβουλευτική Πρωτοβουλία για την απαγόρευση ανεγέρσεως μιναρέδων στο καντόνι της Ζυρίχης. Στην προσπάθεια αυτή είχε την στήριξη και άλλων δύο κομμάτων, των «Ελβετών Δημοκρατών» (SD) και της «Ομοσπονδιακής Δημοκρατικής Ενώσεως» (EDU). Έτσι επετεύχθη, προσωρινά δυστυχώς, με ισχνή πλειοψηφία η απαγόρευση στην Ζυρίχη, η οποία καταργήθηκε το 2008, με την απώλεια της απαιτουμένης πλειοψηφίας.

Την Πρωτομαγιά του 2007 ιδρύθηκε επισήμως η «Ομοσπονδιακή Λαϊκή Πρωτοβουλία», η οποία αποσκοπεί στην απόρριψη της ανεγέρσεως μιναρέδων. Η Πρωτοβουλία αυτή περιλαμβάνει στην διοικητική επιτροπή της 14 μέλη του SVP και δύο της EDU. Μέχρι τις 8 Ιουλίου του 2008, η Πρωτοβουλία είχε συγκεντρώσει 113.540 υπογραφές, τις οποίες κατέθεσε στην Ομοσπονδιακή Καγκελαρία, η οποία με την σειρά της ανακοίνωσε την συγκέντρωση ικανού αριθμού υπογραφών για την διενέργεια δημοψηφίσματος, το οποίο θα λάβει χώρα την 29η Νοεμβρίου του 2009.

Κατόπιν αυτού η Πρωτοβουλία απαιτεί να προστεθεί μία τρίτη παράγραφος στο άρθρο 72 του ελβετικού συντάγματος που αφορά στις σχέσεις κράτους-εκκλησίας, η οποία θα ορίζει ρητώς ότι απαγορεύεται η ανέγερση μιναρέδων. Έκτοτε, τα αιτήματα για την ανέγερση μιναρέδων εκκρεμούν. Νωρίτερα, η επιτροπή της Πρωτοβουλίας είχε προσπαθήσει να συμπεριλάβει και άλλα στοιχεία στο αίτημά της. Έτσι, τον Νοέμβριο του 2006 είχε ανακοινωθεί ότι «το δημοψήφισμα πρέπει να εξασφαλίσει την κατ’ αρχήν αποτροπή των δια της βίας γάμων, της αυτοδικίας, της μη-αναγνωρίσεως του κρατικού μονοπωλίου στην βία, καθώς και τις ανισότητες μεταξύ των δύο φίλων, όπως αυτές εμφανίζονται στην εξαίρεση κοριτσιών από την υποχρεωτική φοίτηση σε σχολεία».

Καυγάς για μία αφίσα

Η καμπάνια που έχει ξεκινήσει για το δημοψήφισμα έχει οδηγήσει σε περαιτέρω διαφωνίες. Αφορμή, μία αφίσα της Πρωτοβουλίας, η οποία απαγορεύθηκε λόγω υποτιθεμένου «ρατσισμού» από το καντόνι της Πόλεως της Βασιλείας. Την ίδια ώρα, κι άλλες πόλεις, όπως η Ζυρίχη, το Βίντερτουρ και η Λουκέρνη συζητούν μία αντίστοιχη απαγόρευση. Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στο ελβετικό περιοδικό «Die Weltwoche», μεγάλοι εκδοτικοί οργανισμοί της Ελβετίας έχουν ήδη απορρίψει διαφημίσεις της Πρωτοβουλίας. Σε ανακοίνωσή της στις 6 Οκτωβρίου η Πρωτοβουλία αναρωτιέται αν αυτό είναι αποτέλεσμα απειλών από ισλαμικούς κύκλους και δηλώνει ότι θα προσφύγει στα ποινικά δικαστήρια για όλες τις περιπτώσεις λογοκρισίας της.

Ακόμη και το ελεγχόμενο από ισλαμικά κράτη «Συμβούλιο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» του ΟΗΕ έχει καταγγείλει τις αφίσες της Πρωτοβουλίας και έχει επικρίνει έντονα την Ελβετία. Εκπρόσωπος αυτού του οργάνου δήλωσε «αγανακτισμένος» για λογαριασμό του συνόλου της Παγκοσμίου Κοινότητος και χαρακτήρισε τις αφίσες «τρομακτικές». Ένα άλλο μέλος του Συμβουλίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα χαρακτήρισε την Πρωτοβουλία ως αντισυνταγματική, αφού υποτίθεται ότι αντιτίθεται στα ανθρώπινα δικαιώματα, και δήλωσε ότι θα έπρεπε να τεθεί εκτός νόμου από το ελβετικό κράτος.

Ένα κατ’ εξοχήν πολιτικό ζήτημα

Από την στιγμή που το ζήτημα πολιτικοποιήθηκε, παρ’ ότι η Πρωτοβουλία βρίσκεται μονίμως στο επίκεντρο της επικαιρότητος δεν παύει να είναι δέκτης δριμύτατων επιθέσεων. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστήριξαν ότι η όλη Πρωτοβουλία αποτελούσε προεκλογικό τέχνασμα του Λαϊκού Κόμματος εν’ όψει των εκλογών του 2007. Ωστόσο, οι εξελίξεις απέδειξαν ότι το ζήτημα δεν αφορούσε απλά τις εκλογές, αλλά πήρε μεγάλη έκταση και μάλιστα αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων όχι μόνο σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο.

Η κόντρα για τους μιναρέδες στην Ελβετία μοιάζει πολύ με την αντιπαράθεση που υπήρξε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, για την μαντίλα. Και οι δύο περιπτώσεις αποτελούν προϊόντα του ζητήματος προσαρμογής ή όχι μεταναστών και δη ισλαμικού θρησκεύματος στις δυτικές κοινωνίες. Οι «αντίπαλοι του μιναρέ» ισχυρίζονται ότι η ανέγερση μιναρέδων ως συμβολισμός ισχυροποιεί την συνοχή των μουσουλμάνων και αποτρέπει την προσαρμογή τους στην ελβετική κοινωνία, προωθώντας μία εν μέρει ήδη υπάρχουσα παράλληλη κοινωνία, στην οποία το ισλαμικό δίκαιο υπερέχει του ελβετικού. Το αν εν τέλει θα μπορέσει να ολοκληρωθεί η διαμόρφωση αυτής της παράλληλης κοινωνίας στην Ελβετία θα φανεί εν πολλοίς μέσα από το δημοψήφισμα της 29ης Νοεμβρίου.

Όσο για την λογοκρισία που υφίσταται η Πρωτοβουλία από τα ΜΜΕ μας παραπέμπει σε όσα υπέστη προ διετίας ο Γκέερτ Βίλντερς για την διαδικτυακή ταινία «Φίτνα», όταν ο βρετανικός εξυπηρετητής, στον οποίο είχε αναρτηθεί η ταινία, αναγκάστηκε να την αποσύρει ύστερα από σειρά απειλών που δέχθηκε από φανατικούς ισλαμιστές.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους παράγοντες της Πρωτοβουλίας, ο μιναρές είναι θρησκευτικό και πολιτικό σύμβολο ισχύος του Ισλάμ, που εντυπώνει μία θρησκευτική υπερίσχυση επί κάθε άλλης θρησκείας. Αυτό, λένε τα στελέχη της, είναι αντιδημοκρατικό και θέτει σε κίνδυνο την θρησκευτική ελευθερία στην Ελβετία. Ο μιναρές υπάρχει για να χρησιμοποιείται από τον μουεζίνη, ο οποίος από μεγάλο ύψος καλεί σε προσευχή τους πιστούς. Όποιος με βάση την θρησκευτική ελευθερία επιτρέπει να ανέγερση ενός μιναρέ, αυτομάτως θα πρέπει να επιτρέψει και την χρήση του από μουεζίνη για τον ίδιο λόγο που επιτρέπεται η χρήση σημάντρων στα καμπαναριά των εκκλησιών.

Η Πρωτοβουλία δεν διακρίνει κάποιον περιορισμό της θρησκευτικής ελευθερίας με την απαγόρευση των μιναρέδων, όπως διακηρύσσουν οι αντίπαλοί της. Οι μιναρέδες δεν είναι απαραίτητοι για την άσκηση της θρησκευτικής πίστεως από τους μουσουλμάνους. Αυτό αποδεικνύεται και από την μέχρι σήμερα λειτουργία στην Ελβετία 160 τζαμιών, εκ των οποίων μόνον τρία έχουν μιναρέ. Το αίτημα ενισχύεται και από το γεγονός ότι και άλλες θρησκείες περιορίζονται αναλόγως στην Ελβετία, όπως για παράδειγμα η ιουδαϊκή, στους πιστούς της οποίας απαγορεύτηκε το 1893, και πάλι με δημοψήφισμα (60%), η τελετή της σφαγής ζώων (συνήθως αμνών) με τον παραδοσιακό τρόπο. Συν τοις άλλοις, έχουν αφαιρεθεί όλοι οι καθολικοί σταυροί από δημόσια κτίρια της Ελβετίας για να μην προσβάλλονται οι αλλόθρησκοι.

Ως εκ τούτου, η απαγόρευση των μιναρέδων ενισχύει την επιθυμούμενη προσαρμογή και γίνεται αντιληπτό στις θρησκευτικές μειονότητες ότι πρέπει να κοπιάσουν για την προσαρμογή τους στην ελβετική κουλτούρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την κινητοποίηση πολλών εχθρών της Πρωτοβουλίας, το ελβετικό «Συμβούλιο της Επικρατείας» δεν διέκρινε στο αίτημα της Πρωτοβουλίας κάποια προσβολή ανθρωπίνων δικαιωμάτων.