Επανεκδόθηκε στις 18 Ιουνίου από την «Νew Star», 29 χρόνια μετά την πρεμιέρα του, «Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο», η γνωστή ταινία του Νίκου Τζίμα, για τον Νίκο Μπελογιάννη.
Ποιος όμως ήταν ο Νίκος Μπελογιάννης; Ο Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1918. Από πολύ νωρίς έδειξε την αριστερή του δράση. Στην διάρκεια της Κατοχής, ο Μπελογιάννης που ήταν έγκλειστος στις φυλακές της Κέρκυρας, δραπέτευσε για να πολεμήσει δίπλα στον Άρη Βελουχιώτη με τον βαθμό του λοχαγού. Ενώ στην διάρκεια του αντισυμμοριακού αγώνα, υπήρξε πολιτικός επίτροπος της 10ης Μεραρχίας του «Δημοκρατικού Στρατού». Μετά την συντριβή του ΔΣΕ από τον Εθνικό Στρατό, υπήρξε από τους τελευταίους αριστερούς που εγκατέλειψαν την Ελλάδα για το Παραπέτασμα (Βουλγαρία).
Όμως τον Ιούνιο του 1950, θα γυρίσει κρυφά στην Ελλάδα για να οργανώσει ξανά το ΚΚΕ που με τις πολιτικές διώξεις είχε διαλυθεί. Όμως θα συλληφθεί για «συμμετοχή σε παράνομη και εγκληματική οργάνωση» (το ΚΚΕ φυσικά) και θα καταδικασθεί σε ισόβια. Τότε όμως η αστυνομία θα ανακάλυπτε στην Καλλιθέα ένα παράνομο ασύρματο των κομμουνιστών με την οποία επικοινωνούσαν με την Βουλγαρία. Έτσι ο Μπελογιάννης και οι τέσσερεις σύντροφοι του θα θεωρηθούν κατάσκοποι των Βουλγάρων, θα ξαναδικασθούν επί εσχάτη προδοσία και θα εκτελεστούν στις 30 Μαρτίου 1952.
Όμως για τους αριστερούς ο Νίκος Μπελογιάννης παραμένει ένας λαϊκός ήρωας που εκτελέσθηκε από την κακιά Δεξιά και τους Αμερικανούς. Όπως δήλωσε και ο Νίκος Τζίμας στην συνέντευξη τύπου για την επανέκδοση της ταινίας: «Ο Νίκος Μπελογιάννης είναι ένα σύμβολο ομορφιάς, ανθρωπιάς, ποίησης και αγωνιστικότητας».
Να υπενθυμίσουμε ότι ο Νίκος Τζίμας είχε κερδίσει το 1970 το βραβείο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τον «Αστραπόγιαννο» με τον Νίκο Κούρκουλο και από τότε έψαχνε για χρηματοδότη της ταινίας για τον Μπελογιάννη. Για τον κεντρικό ρόλο, ο σκηνοθέτης είχε εξασφαλίσει τον Τζιαν Μαρία Βολοντέ. Όμως ο διάσημος ηθοποιός παρουσίασε όγκο στον εγκέφαλο και αντικαταστήθηκε από τον ... διερμηνέα του, τον τότε και νυν καθηγητή Ιταλικής Λογοτεχνίας Φοίβο Γκικόπουλο, που είχε φοβερή ομοιότητα με τον Μπελογιάννη. Ενώ σε διάφορους ρόλους συμμετείχαν αφιλοκερδώς οι πιο διάσημοι αριστεροί ηθοποιοί της εποχής, όπως ο Αλέκος Αλεξανδράκης (Καρτέλης), ο Μάνος Κατράκης (Πλαστήρας), ο Κώστας Καζάκος, η Μίρκα Παπακωνσταντίνου, η Αμαλία Υψηλάντη, ο Αντώνης Αντωνίου και ο Βαγγέλης Καζάν (Γεώργιος Παπαδόπουλος). Να υπενθυμίσουμε ότι η ταινία το 1980 έκοψε κοντά στο 1.5 εκατομμύρια εισιτήρια, ρεκόρ για την εποχή της!
Όπως θα περίμενε κανείς για μια τέτοια ταινία, τον «Άνθρωπο με το Γαρύφαλλο», δεν υπάρχουν καλοί Δεξιοί. Οι δεξιοί παρουσιάζονται είτε ως παλιοί δοσίλογοι, είτε ως τραμπούκοι που σκοτώνουν όποιον θεωρούν κομμουνιστή. Κλασσικό παράδειγμα ο Απόστολος που υποδύεται ο Ανέστης Βλάχος. Ενώ το Παλάτι και ο Εθνικός Στρατός βασανίζουν και σκοτώνουν τους κακομοίρηδες αριστερούς της Μακρονήσου και είναι μαριονέτες των Αμερικάνων. Στην πραγματικότητα ουδέποτε υπήρξαν εκτελέσεις στην Μακρόνησο, ενώ η κυβέρνηση του Πλαστήρα ανήκε στο πατριωτικό Κέντρο.
Επίσης για τον Τζίμα, η δίκη του Μπελογιάννη παρουσιάζεται ως προσχεδιασμένη. Όσο για τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, τον πιο γνωστό από τους δικαστές του Μπελογιάννη, παρουσιάζεται ως καρικατούρα και ήδη από τότε αμερικανός πράκτορας. Ένα ψέμα που αποδεικνύει ότι η ελληνική Αριστερά δεν μπορεί να χωνέψει ότι η Επανάσταση της 21ης Απριλίου ουδέποτε υπήρξε αμερικανοκίνητη. Κάτι που σήμερα αποδεικνύουν και τα αμερικάνικα αρχεία της εποχής.
Σε μια σκηνή ο Παπαδόπουλος παρουσιάζεται στους Αμερικανούς να θεωρεί τον Πλαστήρα «κομμουνιστή» που θα καταστρέψει την Ελλάδα. Στην πραγματικότητα εκείνη την περίοδο, ο Παπαδόπουλος ήταν ένας ριζοσπάστης εθνικιστής οπαδός του Νάσερ, που θεωρούσε το πολιτικό κατεστημένο φαύλο και συντηρητικό. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ο Παπαδόπουλος υπήρξε ο μόνος από τους στρατοδίκες που αρνήθηκε να καταδικάσει τον Μπελογιάννη σε θάνατο. Αυτό όμως δεν φαίνεται πουθενά στην ταινία.
Από την άλλη, ο Πλαστήρας παρουσιάζεται ως άνθρωπος που δείχνει επιείκεια στους κομμουνιστές. Αυτό βέβαια ήταν αλήθεια. Εκεί όμως ήταν που πατούσαν οι κομμουνιστές για να πετύχουν τα σχέδια τους, μιας και από την επομένη του Γράμμου ήταν με διαταγή του Ζαχαριάδη «με το όπλο παρά πόδας». Βέβαια ο «Μαύρος Καβαλλάρης» ουδέποτε εκφράστηκε αρνητικά για την Μακρόνησο. Το αντίθετο μάλιστα.
Όσο για τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του, εμφανίζονται ως άνθρωποι που παλεύουν για την κοινωνική δικαιοσύνη ενώ το ΚΚΕ είναι πατριωτικό κόμμα. Ο Μπελογιάννης δηλώνει στην απολογία του: «Στην αρχή της Κατοχής, το 1/7 του πληθυσμού πέθανε από την πείνα. Το Έθνος ήταν σε κίνδυνο. Σε αυτήν την κρίσιμη στιγμή, ήρθε το ΕΑΜ να σηκώσει τον ετοιμοθάνατο λαό μας, να του δείξει τον πως κερδίζεται η ζωή και η Λευτεριά. Και οι κομμουνιστές ήταν η καρδιά του ΕΑΜ. Ήταν η ψυχή του ΕΑΜ. Το κόμμα δεν χρειάζεται να ζητήσει τίτλους πατριωτισμού από κανέναν. Τους έχει κερδίσει με το αίμα του και με τα όπλα του».
Καταρχάς το ΕΑΜ δεν ιδρύθηκε για να σώσει τη Ελλάδα, αλλά για να δημιουργήσει αντιπερισπασμό στα Βαλκάνια, όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Σοβιετική Ένωση, την πραγματική πατρίδα του κάθε κομμουνιστή. Αυτά υπάρχουν στα αρχεία του ΚΚΕ. Αν η εισβολή στην Σοβιετική Ένωση είχε γίνει μήνες νωρίτερα, να είστε σίγουροι ότι θα βλέπαμε και στην Ελλάδα κομμουνιστές «πουρκουάδες», όπως στην Γαλλία. Εξ’ άλλου μέχρι τότε οι Γερμανοί ήταν καλοί, γιατί υπήρχε το σύμφωνο Μολότωφ – Ρίμπεντροπ. Η πρώτη εθνική οργάνωση εθνικής αντίστασης που ιδρύθηκε λίγες εβδομάδες μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα ήταν ο ΕΔΕΣ, που δημιουργήθηκε από βενιζελικούς, στους οποίους η κυβέρνηση Μεταξά είχε αρνηθεί να καταταγούν στην διάρκεια του Αλβανικού Έπους. Όπως βενιζελικοί ήταν επίσης ο Ψαρρός και ο Τσιγάντες.
Δεύτερον, οι κομμουνιστές ουδέποτε υπήρξαν η ψυχή του ΕΑΜ. Οι περισσότεροι που κατατάγηκαν στο ΕΑΜ, ήταν εθνικόφρονες που πίστευαν στα εθνικά και κοινωνικά ιδεώδη του Εθνικού Κυβερνήτη Ιωάννη Μεταξά και ξεγελάστηκαν από τα συνθήματα του ΕΑΜ και τον τίτλο ΕΠΟΝ, που παρέπεμπε στην ΕΟΝ της 4ης Αυγούστου. Ενώ πολλοί πατριώτες κατατάγηκαν στο ΕΑΜ, μόνο και μόνο γιατί ήταν η μόνη αντιστασιακή οργάνωση που υπήρχε στην περιοχή τους. Οι περισσότεροι από αυτούς ουδέποτε ανέβηκαν στο βουνό την περίοδο 1946-1949.
Όσο για το ερώτημα του Μπελογιάννη προς τους δικαστές του αν «ένας πράκτορας του εχθρού μπορεί να δίνει ανιδιοτελώς την ζωή του για την Πατρίδα», θα υπενθυμίσουμε στον κ. Τζίμα ότι το ΚΚΕ από τον Ιούλιο του 1943 είχε υπογράψει την Συμφωνία του Πετριτσίου περί ανεξάρτητης Μακεδονίας και δημιουργίας Σοβιετικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας των Βαλκανίων. Κάτι που επικυρώθηκε και επαναλήφθηκε με την 5η Ολομέλεια του ΚΚΕ τον Φεβρουάριο του 1949, με την οποία η Μακεδονία θα παραδινόταν στους «Σλαβομακεδόνες» του Τίτο.
Όσο για τον ίδιο τον Νίκο Μπελογιάννη, έπεσε και αυτός, όπως και ο Λαμπράκης, θύμα του κόμματος του. Οι σύντροφοι του ήξεραν πολύ καλά ότι αν ερχόταν στην Αθήνα θα συλλαμβανόταν και θα εκτελείτο. Τον κάλεσαν όμως για να γίνει ήρωας και να κερδίσει το ΚΚΕ το φωτοστέφανο του μάρτυρα.
Σε γενικές γραμμές ο «Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο» είναι μια ταινία έμπλεης εμπάθειας για την Εθνική παράταξη της εποχής και γεμάτη ιστορικά ψεύδη, ξύλινη ρητορεία και αφελή μελοδραματισμό για έναν άνθρωπο που ποτέ δεν αποδείχθηκε ότι δεν υπήρξε προδότης. Αντίθετα, σε συνέντευξη της στην εκπομπή του Κούλογλου η Έλλη Παππά, σύντροφος του Μπελογιάννη, δήλωσε ότι «καλά έκαναν και μας κυνήγησαν γιατί όντως είχαμε ασυρμάτους».
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι «Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο» κυκλοφόρησε στην διάρκεια της κυβερνήσεως Καραμανλή. Δηλαδή όταν ο «Άνθρωπος από Μάρμαρο» του αντιφρονούντα Βάϊντα χαλούσε κόσμο στην «Αλκυονίδα» και στο «Στούντιο», η Νέα Δημοκρατία χρηματοδοτούσε τον «Άνθρωπο με το Γαρύφαλλο»! Η πλάκα είναι ότι πασαρίστηκε ως ταινία εθνικής συμφιλίωσης και λήθης. Μάλιστα ο Αθανάσιος Τσαλδάρης είχε συγχαρεί τον Τζίμα για την αντικειμενικότητα του και ότι δεν υποστηρίζει κανένα κόμμα! Έχει τελικά δίκιο ο Αντώνης Αντωνίου, που στην συνέντευξη τύπου χαρακτήρισε τον «Άνθρωπο με το Γαρύφαλλο» βραδυφλεγή βόμβα. Με μια ενοχική Νέα Δημοκρατία και με τέτοιες ταινίες, η Αριστερά κυριάρχησε στον Πολιτισμό και επέβαλε την ιδεολογική της τρομοκρατία σε όλη την ελληνική κοινωνία.
Όσο για το καλλιτεχνικό μέρος της ταινίας, τίποτα δεν δικαιολογεί σήμερα τον πάταγο που έκανε τότε. Ενώ το μοναδικό προτέρημα της παραμένει η υπέροχη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.
* ο Γιώργος Πισσαλίδης είναι κριτικός κινηματογράφου και αυτήν την περίοδο συγγράφει το βιβλίο «Ο Σύγχρονος Κινηματογράφος της Δεξιάς».
Του Γιωργου Πισσαλιδη
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 4ης Ιουλίου 2009 της εφημερίδας .
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου